Chúa Cà Phê là một trong những vị chúa bói linh thiêng trên miền thượng ngàn, chúa bà là người dân tộc Nùng, được trời Phật phái xuống trần gian để cứu giúp dân chúng nơi núi rừng non cao trên miền Hữu Lũng, Lạng Sơn.
Đang xem: Hát văn chúa cà phê , hoài thanh
“Ai lên tới Chín Tư châu thổ
Ngắm cảnh rừng Bà Chúa Cà Phê
Một vùng phong cảnh sơn khê”
Chúa Cà Phê là ai ?
Chúa Cà Phê là bà chúa bói người Nùng từ thời thượng cổ cho đến nay vẫn chưa có tài liệu nào ghi chính xác là Chúa Cà Phê giáng hạ dưới thời nào, mà chỉ biết rằng trong các vị Chúa Bói trên thượng ngàn thì bà là người có nhiều quyền phép nhất. Có một số quan niệm cho rằng Chúa Cà Phê là bà tổ chúa bói, tức là bà chúa bói đầu tiên của nước Việt, tuy nhiên bà lại sống ẩn dật trong núi, không xuất thế vậy nên ít người biết tới bà, vậy nên bà vẫn phải thỉnh sau Tam Vị Chúa Mường.
Sự tích Chúa Cà Phê
Về sự tích giáng thế của Chúa Cà Phê như đã nói ở trên hiện chưa có tài liệu nào ghi chính xác, vì vậy ta chỉ có thể hình dung về Chúa Cà Phê qua các bản văn hầu Chúa Cà Phê, từ thời Lê Thái Tổ đã có tích rằng:
“Trong tích cũ Lê Triều Thái tổ
Một thôn nghèo mái đỏ trên nương
Lam chiều khói tỏa màn sương
Chim kêu vượn hót ven đường hoa chen
Ngày thiêng sổ chọn một giờ
Trời sai tiên nữ cầm cờ giáng sinh
Đêm thanh giờ tý hiện ra điện tiền
Khắp một vùng yên lặng màn đêm
Sao sa sáng tỏ ở bên thềm
Chợt nghe giáng hạ tiên nàng thánh linh”.
Theo bản văn hầu này, chúa Cà Phê là tiên nữ được trời phật sai giáng hạ thế vào một đêm yên tĩnh tại thôn nghèo trên thượng ngàn, chúa hạ xuống điện tiền làm sáng tỏ cả một vùng. Từ đó, chúa ở lại trần thế, cứu giúp dân lành, giải hạn tai ương.
Cũng theo văn hầu này thì Chúa Cà Phê đã được Thái Thượng Lão Quân luyện phép:
“Dáng phong tư hoa kỳ đua thắm
Luyện phép tiên thái thượng lão quân”
Chính vì vậy mà chúa xem tử vi, xem tướng cứ như thần:
“Tử vi xem tướng như thần
Bói trong gia sự mười phân vẹn mười
Đoán thần tướng thương dân chính đạo
Giải hạn tai chỉ bảo căn ro.”
Vậy nên, chúng ta nên coi Chúa Cà Phê là một trong các chúa bói lâu đời nhất Việt Nam thì đúng hơn bởi Chúa Nguyệt Hồ cũng được coi là chúa bói, trong khi Chúa Nguyệt Hồ có từ thời Hùng Vương và ngoài ra còn một số chúa bói khác được thờ ở nhiều nơi khác. Nếu coi Chúa Cà Phê là bà tổ chúa bói là còn thiếu cơ sơ.
Ngày tiệc Chúa Cà Phê
Nghe người chấp pháp của đền nói ngày kỵ của ngài là 6/2.
Hầu Chúa Cà Phê
Chúa Cà Phê không hay ngự đồng như Tam Vị Chúa Mường, nhưng nếu có đại tiệc mở đàn Chúa Bói thì người ta cũng hay thỉnh Chúa Bà về giá ngự.
Khi loan giá ngự đồng chúa thường mặc áo đen (có nơi dâng chúa áo xanh hoặc áo vàng, tuy nhiên khá ít người hầu chúa mặc màu áo như vậy), chúa về đồng cũng múa mồi khai quang.
Chúa ít khi ngự đồng nên văn chúa cũng khá ít, chỉ có một hai câu khi thỉnh chúa như:
“ Hách danh Chúa Bói Cà Phê
Lên chơi Phố Vị, trở về Tam Thanh”
Đền thờ Chúa Cà Phê
Đền Chúa Cà Phê là một ngôi đền nhỏ rất linh thiêng nổi tiếng gần xa. Đền thờ Chúa Cà Phê ở trong vùng rất hoang vu heo hút, ở trong miền Phố Vị, Lạng Sơn.
Xem thêm: Bé Vẽ Tranh Tô Màu Siêu Nhân Điện Quang Cho Các Bé Trai, Tranh Tô Màu Siêu Nhân Điện Quang
Trước kia đường vào đền chỉ là con đường mòn nhỏ, rất khó đi. Hiện nay, con đường này đã được tôn tạo, mở rộng, xe ô tô cũng có thể dễ dàng đi vào. Hàng năm, ngôi đền đón hàng trăm lượt khách hành hương đến cúng vái bà chúa Cà Phê. Đông nhất là vào ngày tiệc của chúa bà.
Hát văn Chúa Cà Phê
Ai lên tới chín tư châu thổNgắm cảnh rừng bà chúa cà phêMột vùng phong cảnh sơn khêHồn thiêng sông núi danh tài còn ghi
Trong tích cũ Lê triều thái tổMột thôn nghèo mán đỏ trên nươngLam chiều khói tỏa màn sươngChim kêu vượn hót ven đường hoa chen
Ngày thiêng sổ chọn một giờTrời sai tiên nữ cầm cờ giáng sinhĐêm thanh giờ tý hiện ra điện tiềnKhắp một vùng yên lặng màn đêm
Sao sa sáng tỏ ở bên thềmChợt nghe giáng hạ tiên nàng thánh linhDáng phong tư hoa kỳ đua thắmLuyện phép tiên thái thượng lão quân
Tử vi xem tướng như thầnBói trong gia sự mười phân vẹn mườiĐoán thần tướng thương dân chính đạoGiải hạn tai chỉ bảo căn ro
Giận loài tàn bạo bất lươngKhuyên quay đầu lại tìm đường tu tâmMang tài cứu nước cứu dânChúa bà sáng tỏ trần phàm còn duyên
Loài bất lương thượng thiên an bàiLoài bất lương thượng thiên an bàiGiờ dần chúa ở thiên thai trở vềKhắp hang động sơn khê chúa dạo
Đức vua phong nữ đạo thần linhDu thuyền yên thế cứu dânLập đền hương khói xa gần nhớ ơnTiên nhớ cảnh thủy sơn bắc địa
Giáng trần phàm cao lùng cà phêNúi non trăng nước hương khêNúi non trăng nước hương khêChim kêu vượn hót hạc bày dâng hoa
Môi son má phấn da ngàThơm thơm tóc phượng rà rà lưng ongChúa bà thơm thơm tóc phượng rà ràÁo chàm khăn thắm đai hoa kiềng vàng
Khăn vắt ngang lưng đeo xà tíchTai hoãn vàng vòng ngọc kim cươngẤn phù đạo pháp cương thườngNgự đồng phán bói chỉ đường trần gian
Có phen chơi cảnh bích động thanh nhànNgự lầu hồng phủ tía thênh thangSuối trong nước bạc rừng vàngNúi rừng trùng trùng điệp điệp thang mây
Ngắm xem phong cảnh đền đâyThác reo uốn khúc thông cây rườm ràTrăng soi bóng liễu la đà
Rừng cấm chúa bà dạo bàn cờ ngự vuiChúa bà cà phê hách danh trần phàmOai danh thần pháp chúa bà trừ gianĐêm cùng ngày chúa soi xét nhân gian
Nghe chúa hạ lệnh giúp dân trừ tàDanh thơm còn mãi vang xaTiếng lòng thổn thức chúa bà thương dânCông người như nước như non
Trọn đời giữ tấm lòng son vì đờiAi hay lẽ sao trời vật đổiLánh bụi trần về cõi hư khôngĐồi cao còn dấu tiên rồngBan tiên đủng đỉnh gót hồng múa ca
Ngũ âm tay đàn tang tích tình tangTay đàn tang tích tình tangTiếng tơ tiếng trúc dịu dàng bẻ baiTiếng thổ tiếng mường khoan thai điểm đót
Cảnh lâm thiền vượn hót chim kêuMười hai cô thổ mán theo hầuMuôn loài khắp chốn đâu đâu vọng cầuBa mươi sáu cửa động quy đầu làm tôi
Ánh đuốc kia sáng tỏ ngân hàĐuốc soi sáng khắp gần xaSoi cho đệ tử lộc tài bình anĐệ tử con khấu đầu vọng bái
Xin chúa bà giáng phúc lưu ânĐộ cho đệ tử thiên xuân thọ trường